Genleşme tankı ne demek sorusunun yanıtını basit bir denklem ile anlatalım. Su ısındığı zaman genleşir. Genleşen su, içinde bulunduğu kapalı ısıtma sistemlerindeki basınca etki eder ve bu sistemlerdeki basıncın artmasına neden olur. Zamanla bu basınç daha da artar ve çeşitli dalgalanmalar meydana gelir. Bu dalgalanmalar sisteme zarar vermeye başlar. Sıcaklığın artması ile genleşen su kontrol altına alınmaz ise borularda, kazanda ve ısıtma sisteminde sızıntılara neden olur. En zayıf noktadan patlak veren bu sızıntılar ısıtma sisteminden verim almamanıza ve sistemin arızalanmasına yol açar. Bu basıncı ve olası tehlikeleri engellemek için tasarlanan cihaza genleşme tankı denir. Aslında genleşme tankı artan ısı basıncı ve ısıtma sistemi arasındaki “ara bulucu” görevini üstlenir bir anlamda. Artan ısının kontrol altına alınmasını sağlar. Sistemdeki basıncı düşürür, dengeler ve sistemin istenilen performansta çalışmasına yardımcı olur. Günümüzde her kazan dairesinde bir genleşme tankı bulunur. Genleşme tankları, sistemdeki basıncı eşitler. Lastik bir diyafram ile iki bölüme ayrılmış küçük bir tanktır. Sistem şu şekilde işler; sıcak su, ısıtma sistemine girerken sistemdeki basınç artar. Bu basınç arttıkça, genleşme deposunda bulunan diyafram aşağı itilir. Böylece tanktaki hava sıkışır ve fazla suyun girmesi için alan yaratılmış olur. Sistemdeki aşırı basınç azalır ve böylelikle boruların hasar görmesi önlenmiş olur.
Büzüşme tankı nedir?
Büzüşme Tankları tasarım olarak genleşme tanklarının aynısıdır. Soğutma sistemlerinde kullanılır. Isıtma sistemlerinin tam tersi mantıkla çalışır. Isıtma sistemlerinde ısınan su genleştiği ve sistem basıncı arttığı için sistem basıncı genleşme tankının basıncını yener. Genleşme tankı içerisine su almaya başlar. Sistemde ki su hacminin maksimum sıcaklıktaki genleşme katsayısından yapılan hesapla bulunacak genleşecek su miktarı kadar hacimde suyu bünyesinde tutar, sistem basıncı ile genleşme tankı basıncı dengelendiğinde akış durur ve sistem normale döndüğünde sistemde basınç düştüğünden genleşme tankı içerisindeki suyu sisteme geri basar. Soğutma sistemlerinde ise tam tersi su sıcaklığı düştüğünden, su büzüşür ve sistemde basınç düşer, büzüşme (genleşme) tankı içerisinde basınç fazla olduğundan sistemdeki su hacminden yapılan hesapla büzüşecek su miktarı kadar hacimde suyu sistem basıncı ile eşitlenene kadar sisteme verir. Su ısınıp sistem basıncı normale döndüğünde su tekrar tanka geri basılır.
Denge tankı nedir?
Genleşme tankının bir diğer adı denge tankıdır. Su basınçlandırma sistemlerinde hidrofor setleri ile birlikte kullanılır. Denge tankı denmesinin nedeni sistemde ki basıncı dengeleme görevini üstlenmesinden kaynaklanır. Şöyle ki denge tankı kullanılmayan veya arızalı olan sistemlerde hidroforun her çalışmasında sistemde basınç farkları ve dalgalanma meydana gelir, denge tankı sistemde su basınç dalgalanmaları arasında ki farkın azalmasına yardımcı olur. Hidrofor sistemlerinde diğer bir görevi ise hidroforların çok sık devreye girip çıkmasını engellemektir.Denge tankı kapasitesi kullanılan motor gücü şalt sayısı ( 1 saatte azami devreye girip çıkma sayısı) na göre belirlenir.
Genleşme tankı hesabı nasıl yapılır?
Genleşme tankı seçimi yapılırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bu noktaları şöyle özetleyebiliriz;
- Pompa sisteminin özelliklerine göre farklı ebatlarda genleşme tankı bulunabilir. 2 litreden 5 bin litreye kadar olabilir. Tanklar silindir, yatay, dikey ya da küre tipinde olabilir.
- Azami sıvı sıcaklığına uygun imal edilmiş genleşme tankı kullanılması gerekir. Eğer sıvı tipi içme suyu gibiyse normal bir genleşme tankı yeterli olacaktır.
- Kullanılacak yerin yükseklik ölçüsü önemlidir.
- Basınca dayanma gücüne dikkat etmek gerekir.
- Eğer endüstriyel mutfaklarda ya da gıda üretimi yapan yerlerde kullanılacaksa, hijyenin önemli olduğu bir yer ise ya da ortam çok nemliyse bu durumda paslanmaz genleşme tankı kullanılabilir.
Genleşme tankı periyodik bakımı nasıl olmalıdır?
Genleşme tankının bakımı, aksatılmaması gereken bir konudur. Genellikle hava eksilmesinden kaynaklanan sorunlar olabilir. Bu nedenle iki ayda bir periyodik olarak kontrol edilmesi gerekir. Sızdırma genleşme tankında yaşanan sorunlardan biridir. Sisteme gitmesi gereken su genleşme tankında hava olmaza birikir ve bir süre sonra tank su sızdırmaya başlar. Genleşme tankı neden arızalanır sorusunun yanıtı ile devam edelim. Genleşme tankındaki sorunlar genelde bakımsızlıktan kaynaklanır. Tankın havası bittiğinde, genleşme tankının membranı delindiğinde ya da genleşme tankında delinme olduğunda su sızdırma sorunu çıkabilir. Tank delindiyse değişimi yapılması gerekir, tamiri olmaz. Hava eksik ise hava basımı yapılır ve sorun ortadan kalkar. Ortalama olarak basınçlı kapların dayanma süresi 5 ila 8 yıldır.
Genleşme tankı nerelerde kullanılır?
Genleşme tankları geniş bir yelpazede kullanılır. Endüstri ve özel sektörde çeşitli alanlarda kullanılır. Genel olarak kullanım alanlarını şu şekilde sıralamak mümkündür;
- Su sistemleri
- Yıkama sistemleri
- Basınç sistemleri
- Sulama pompaları
- Güneş ve basınç tutma sistemleri
- Soğutma sistemleri (büzüşme tankı)
- Sıcak su sistemleri gibi ısıtma sistemlerinde genleşme tankı kullanımına rastlarız.
Sıhhi tesisatlarda kullanılan kapalı genleşme tanklarının içinde; suda koku yapmayan tam hijyenik özellikte BUTIL malzemeden, ısıtma ve soğutma sistemlerinde EPDM malzemeden yapılmış membran ve bu membranın etrafında basınçlı azot gazı bulunmaktadır.
- Tankların dış yüzeyleri korozyona karşı korumalı elektrostatik toz fırın boya ile kaplanmıştır. Değiştirilebilir membranlı genleşme tanklarının iç yüzeyleri membran patlak olmadığı sürece su ile temas etmediği için korozif değildir.
- Normal çalışma şartlarında (tesisat suyunun içerisinde yabancı partikül bulunmayan ve şalt sayısının uygun seçildiği sistemlerde) kapalı genleşme tanklarının kullanım ömrü uzundur.
Değiştirilebilir mebranlı kapalı genleşme tanklarının uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz;
- Tek veya çift borulu sistemler olarak ısıtma, klima ve sanayi tesislerinde
- Tek veya çift borulu sistemler olarak ısıtma, klima ve sanayi tesislerinde
- Yerden ısıtma sistemlerinde, birincil doldurma devrelerinde,
- Kazan veya depo doldurma devrelerinde kullanılır.
Genleşme tankı fiyatları
Genleşme tankı fiyatları (yerin yüksekliği, basınç dayanma eşiği ya da genleşme tankının boyutu gibi özelliklere göre değişim gösterir. Tüm tankları tek bir fiyat ile satışa sunulmaz. Her biri kendi içinde başka özelliklere sahiptir. Genleşme tankının fiyatını önemli ölçüde etkileyen şey kullanılacağı yer ve kullanım amacıdır.
